เดิมพันอนาคตในความมืดมิดของห้วงสมุทร
ในขณะที่โลกกำลังมุ่งหน้าสู่เศรษฐกิจสีเขียว (Green Economy) และเทคโนโลยีขั้นสูง ความต้องการแร่ธาตุหายาก (Rare Earth Elements) และโลหะสำคัญ เช่น โคบอลต์ (Cobalt) และนีโอดีเมียม (Neodymium) ได้พุ่งสูงขึ้นอย่างไม่เคยมีมาก่อน แหล่งแร่บนบกที่กำลังเผชิญข้อจำกัดและปัญหาเชิงภูมิรัฐศาสตร์ ทำให้ความสนใจพุ่งเป้าไปที่ พื้นทะเลลึก ซึ่งเป็นพรมแดนแห่งทรัพยากรใหม่ การช่วงชิงทรัพยากรเหล่านี้ได้ก่อให้เกิดสมรภูมิแห่งความมั่นคงทางเศรษฐกิจและเทคโนโลยีระหว่างชาติมหาอำนาจ โดยมีนัยยะสำคัญต่อกฎหมายระหว่างประเทศและระบบนิเวศทางทะเลที่เปราะบาง
ลดการพึ่งพาจีน จุดชนวนการสำรวจทางทะเล
โลกต้องพึ่งพาจีนในการผลิตแร่หายากและแร่ธาตุสำคัญอื่น ๆ ในสัดส่วนที่สูงมาก ซึ่งเป็นจุดเปราะบางเชิงยุทธศาสตร์ที่พันธมิตรตะวันตกพยายามลดความเสี่ยง
การผูกขาดและมาตรการตอบโต้
- อำนาจของจีน จีนครองสัดส่วนการผลิตแร่หายากในตลาดโลกถึงประมาณสองในสาม และควบคุมห่วงโซ่อุปทานการแปรรูปเกือบทั้งหมด ทำให้จีนสามารถใช้การควบคุมการส่งออกแร่ธาตุเป็นเครื่องมือตอบโต้ทางการค้ากับประเทศอื่นได้
- ความมั่นคงแห่งชาติของญี่ปุ่น ญี่ปุ่นซึ่งเผชิญกับแรงกดดันด้านอุปทานแร่หายากในอดีต ได้ผลักดันยุทธศาสตร์ที่กล้าหาญ โดยเตรียมเริ่มทดสอบการขุดโคลนที่อุดมด้วยแร่หายากจากพื้นทะเลลึก 5,000–6,000 เมตร ในน่านน้ำเศรษฐกิจจำเพาะรอบเกาะมินามิโทริชิมะ ในเดือนมกราคม 2026 โครงการนี้มีเป้าหมายหลักในการสร้างอุปทานภายในประเทศเพื่อเสริมความมั่นคงแห่งชาติอย่างชัดเจน
การบุกเบิกในน่านน้ำสากลของสหรัฐฯ
สหรัฐอเมริกาดำเนินการในแนวทางที่เผชิญหน้ากับกฎหมายระหว่างประเทศมากขึ้นเพื่อเข้าถึงทรัพยากรเหล่านี้
- คำสั่งประธานาธิบดี เมื่อวันที่ 24 เมษายน 2025 ประธานาธิบดีทรัมป์ได้ลงนาม Executive Order ที่มีชื่อว่า “Unleashing America’s Offshore Critical Minerals and Resources” เพื่อเร่งรัดการออกใบอนุญาตให้บริษัทสหรัฐฯ สำรวจและขุดเจาะแร่ธาตุในพื้นที่ใต้ทะเลลึก รวมถึง พื้นที่นอกเหนือเขตอำนาจแห่งชาติ (Area Beyond National Jurisdiction)
- แรงจูงใจทางเศรษฐกิจ สหรัฐฯ ประเมินว่าการขุดเจาะนี้จะช่วยเพิ่มผลิตภัณฑ์มวลรวมในประเทศ (GDP) และสร้างตำแหน่งงานนับแสนตำแหน่ง โดยมีบริษัทเอกชนอย่าง The Metal Company (TMC) ได้แสดงความจำนงค์ที่จะเริ่มขุดเจาะเชิงพาณิชย์โดยเร็วที่สุด
วิกฤตการณ์ทางกฎหมายและสิ่งแวดล้อม
การเร่งรัดการขุดเจาะใต้ทะเลลึกได้นำมาซึ่งความขัดแย้งเชิงภูมิรัฐศาสตร์และวิกฤตด้านความยั่งยืนของมหาสมุทรโลก
การละเมิดกฎหมายทะเลสากล
- ข้อโต้แย้งต่อสหรัฐฯ การกระทำของสหรัฐฯ ถูกวิพากษ์วิจารณ์จากหลายประเทศ รวมถึงจีน และองค์กรระหว่างประเทศอย่าง International Seabed Authority (ISA) ว่าเป็นการ ละเมิดอนุสัญญาสหประชาชาติว่าด้วยกฎหมายทะเล ค.ศ. 1982 (UNCLOS) ซึ่งสหรัฐฯ ไม่ได้ให้สัตยาบันรับรอง
- หลักการมรดกร่วม ISA ยืนยันว่า แร่ธาตุในพื้นที่ทะเลลึกที่อยู่นอกเขตอำนาจอธิปไตยของประเทศใด ๆ ถือเป็น สมบัติร่วมกันของมวลมนุษยชาติ (Common Heritage of Mankind) การที่รัฐใดรัฐหนึ่งออกใบอนุญาตโดยใช้กฎหมายภายในประเทศ จึงถือเป็นการบ่อนทำลายระบบการกำกับดูแลมหาสมุทรของโลก
ภัยคุกคามต่อระบบนิเวศก้นทะเลที่เปราะบาง
ความกังวลด้านสิ่งแวดล้อมถือเป็นอุปสรรคสำคัญที่สุดในการพัฒนาเหมืองใต้ทะเล เนื่องจากความรู้ทางวิทยาศาสตร์เกี่ยวกับผลกระทบระยะยาวยังมีจำกัด
- ความเสียหายถาวร การขุดเจาะทำลายพื้นที่อาศัยของสิ่งมีชีวิตและสัตว์สายพันธุ์ใหม่ ๆ ที่นักวิทยาศาสตร์ยังค้นพบอย่างต่อเนื่อง
- ตะกอนพิษและการฟื้นตัว การกวาดตะกอนจากพื้นทะเลทำให้เกิดการฟุ้งกระจายของตะกอนไปในวงกว้าง ซึ่งส่งผลกระทบต่อชีวิตบนและใกล้พื้นทะเล ตัวอย่างจากร่องรอยการไถพื้นทะเลเมื่อ 50 ปีก่อน ยังคงพบความเสียหายที่ระบบนิเวศไม่สามารถฟื้นตัวได้
- ข้อเรียกร้องให้ระงับชั่วคราว หลายประเทศและนักเคลื่อนไหวเรียกร้องให้มีการประกาศ พักการทำเหมืองใต้ทะเล (Moratorium) จนกว่าจะมีการศึกษาผลกระทบทางนิเวศวิทยาอย่างถี่ถ้วน เพราะเชื่อว่าผลประโยชน์ทางเศรษฐกิจใด ๆ ไม่มีน้ำหนักมากพอที่จะสร้างความชอบธรรมในการทำลายกลไกดูดซับคาร์บอนที่สำคัญของโลก
สรุปและทิศทางในอนาคต
การแข่งขันเพื่อครอบครองแร่ธาตุหายากใต้ทะเลลึกกำลังทวีความรุนแรงและซับซ้อนขึ้น พื้นทะเลลึกจึงกลายเป็นทั้งความหวังของยุคเทคโนโลยี และเป็นเวทีสำหรับการปะทะกันของอำนาจและจริยธรรมโลก ซึ่งจำเป็นต้องมีการติดตามอย่างใกล้ชิดถึงจุดสมดุลระหว่างความต้องการทรัพยากรและความยั่งยืนของมหาสมุทร
แหล่งอ้างอิง
- YouTube Channel GLOBAL FOCUS, “ศึกชิงแร่หายากใต้ทะเลลึก สนามแข่งแห่งใหม่ของชาติมหาอำนาจ | GLOBAL FOCUS #134”. (URL: https://www.youtube.com/watch?v=mPTxDmNzoh0)
- Lowy Institute Critical minerals: The US bid to bypass international rules on deep sea mining. (URL: https://www.lowyinstitute.org/the-interpreter/critical-minerals-us-bid-bypass-international-rules-deep-sea-mining)
- Ship Universe Japan to Launch World-First Deep-Sea Rare-Earth Test Mining Operation. (URL: https://www.shipuniverse.com/news/japan-to-launch-world-first-deep-sea-rare-earth-test-mining-operation/)
- International Seabed Authority Statement on the US Executive Order. (URL: https://isa.org.jm/news/statement-on-the-us-executive-order-unleashing-americas-offshore-critical-minerals-and-resources/)